VBA góp ý dự thảo Luật Thuế Tiêu thụ Đặc biệt sửa đổi ngày 15 tháng 10. Hiệp hội Bia – Rượu – Nước giải khát Việt Nam (VBA) có công văn số 145/CV-VBA gửi Đoàn đại biểu Quốc hội thành phố Hà Nội và các tỉnh, thành phố về việc góp ý dự thảo Luật Thuế Tiêu thụ Đặc biệt sửa đổi. Ngày 11 tháng 6 năm 2024, Bộ Tài chính đã lấy ý kiến chính thức đối với Luật Thuế Tiêu thụ Đặc biệt sửa đổi. Hiệp hội đã nhận được nhiều ý kiến phản hồi từ cộng đồng doanh nghiệp, các ngành hàng có liên quan tới ngành đồ uống, các chuyên gia, cơ quan truyền thông về một số nội dung lớn của dự thảo luật.
Ngành đồ uống (bia, rượu, nước giải khát) là ngành kinh tế – kỹ thuật quan trọng, có truyền thống văn hóa lịch sử lâu đời, đã đi vào đời sống của người dân Việt Nam. Ngành có vai trò kinh tế và đóng góp lớn vào ngân sách nhà nước, khoảng gần 60.000 tỷ đồng mỗi năm. Thuế tiêu thụ đặc biệt chiếm trên 40.000 tỷ đồng và luôn nằm trong top những doanh nghiệp đóng góp ngân sách cao nhất địa phương. Ngành còn giữ vai trò quan trọng trong phát triển hệ sinh thái công nghiệp, luôn tuân thủ tuyệt đối và thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ, quy định pháp luật liên quan, đặc biệt là các chính sách về thuế phí.
Hiện nay, doanh nghiệp bia rượu đều ghi nhận sụt giảm về sản lượng, doanh thu, lợi nhuận; các doanh nghiệp phải tái cơ cấu, thu hẹp mô hình sản xuất. Bên cạnh đó, tình hình căng thẳng chính trị, xung đột quân sự, thiên tai cực đoan, giá nguyên liệu đầu vào tăng cao khiến hệ thống thương mại, đầu tư, sản xuất, tiêu dùng suy giảm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống người dân, sức mua giảm sút. Ngoài ra, các doanh nghiệp ngành đồ uống tiếp tục đối mặt với khó khăn chung từ các tác động bên ngoài, kinh tế vĩ mô và hàng loạt các chính sách dự luật sửa đổi.
Tình trạng rượu thủ công do dân tự nấu chiếm tới 63%, ảnh hưởng tới sức khỏe người dân và gây thất thu ngân sách. Về hồ sơ dự thảo Luật Thuế Tiêu thụ Đặc biệt sửa đổi, cần có đánh giá tác động kỹ lưỡng, có cơ sở khoa học, đặt vào bối cảnh thực tế cả về lĩnh vực tài chính và an sinh xã hội. Chiến lược phát triển kinh doanh của doanh nghiệp đã đầu tư ở Việt Nam cần được xem xét. Báo cáo tác động còn thiên về định kiến, chưa đề cập đến những tác động đầy đủ và toàn diện.
Theo tính toán sơ bộ của VBA về tác động đề xuất tăng thuế theo hai phương án ngay từ năm 2026: Phương án 1 – tăng 5% đối với mặt hàng bia, từ 65% lên 70%, sẽ làm GDP của nền kinh tế sụt giảm khoảng 0,011%. Phương án 2 – tăng 15%, từ 65% lên 80%, sẽ ảnh hưởng rất mạnh tới ngành bia. Có thể thấy, trong ngắn hạn, nguồn thu ngân sách từ thuế gián thu có thể tăng, nhưng ở các chu kỳ tiếp theo, khi doanh nghiệp ngành bia và các ngành liên quan thu hẹp mô hình sản xuất, sẽ dẫn tới giảm giá trị sản xuất, giảm giá trị tăng thêm và giảm lợi nhuận. Tăng thuế dẫn tới tăng giá sản phẩm, gây chênh lệch lớn về chi phí giữa rượu bia hợp pháp và bất hợp pháp, làm tăng nguy cơ hàng giả, hàng lậu và trốn thuế.
Các đề xuất phải được căn cứ và đánh giá đúng với thực trạng ở Việt Nam, cần nghiên cứu tính khả thi khi thực hiện và tham khảo thêm kinh nghiệm quốc tế từ một số nước như Trung Quốc, Thái Lan, Malaysia, Anh, Úc. Đối với ngành nước giải khát, việc áp thuế với nước giải khát có đường không làm thay đổi hành vi người tiêu dùng. Có 49% người tiêu dùng sẽ chuyển sang sử dụng các sản phẩm thay thế là nước uống chế biến tại chỗ. Không có mối liên hệ biện chứng giữa việc tiêu thụ nước giải khát và tỷ lệ thừa cân béo phì. Mức tiêu thụ nước giải khát ở Việt Nam không cao so với nhiều nước trong khu vực và trên thế giới và có chiều hướng giảm. Nhiều quốc gia có mức tiêu thụ nước giải khát cao hơn nhiều so với Việt Nam cũng không áp thuế tiêu thụ đặc biệt.
Theo báo cáo nghiên cứu của Viện Quản lý Kinh tế Trung ương, việc áp thuế nước giải khát có đường sẽ tác động tới nhiều ngành kinh tế. GDP có thể sụt giảm 0,448%, tương ứng với 4.570 tỷ đồng. Giá trị tăng thêm của nền kinh tế giảm 0,60%, tương ứng với 55,77 tỷ đồng. Tổng giá trị sản xuất của những ngành không chịu ảnh hưởng trực tiếp từ thuế tiêu thụ đặc biệt 10% đối với nước giải khát có đường sụt giảm 49,99 tỷ đồng. Các doanh nghiệp ngành nước giải khát sẽ phải thu hẹp quy mô sản xuất, kéo theo khấu hao tài sản cố định giảm ở mức -0,654% và lợi nhuận giảm -0,561% ngay năm đầu tiên khi áp thuế. Thuế trực thu cũng sụt giảm ở mức -6,36%, tương ứng với 2.152 tỷ đồng. Ở các chu kỳ tiếp theo, nguồn thu từ thuế trực thu tiếp tục giảm, trong khi thuế gián thu bắt đầu suy giảm với mức âm 0,495% mỗi năm, tương đương khoảng 4.978 tỷ đồng.
Trong bối cảnh doanh nghiệp đang gặp nhiều khó khăn, để dự thảo luật được ban hành hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, người tiêu dùng và doanh nghiệp, tránh gây sốc thị trường và đảm bảo phát triển kinh tế – xã hội, cùng mục tiêu sức khỏe của người tiêu dùng Việt Nam, hiệp hội kính đề nghị như sau:
Đối với mặt hàng bia, rượu:
- Thời điểm hiệu lực của thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi nên được thực hiện từ năm 2027.
- Đối với sản phẩm rượu bia, xem xét giảm mức tăng thuế và giãn lộ trình tăng một cách hợp lý, tạo điều kiện để doanh nghiệp, thị trường và người tiêu dùng thích nghi với việc tăng thuế. Cụ thể:
- Đối với bia: Từ ngày 01/01/2027 đến ngày 31/12/2028 là 70%; từ 01/01/2029 đến 31/12/2030 là 75%; từ 01/01/2031 là 80%.
- Đối với rượu từ 20 độ trở lên: Từ 01/01/2027 đến 31/12/2028 là 70%; từ 01/01/2029 đến 31/12/2030 là 75%; từ 01/01/2031 là 80%.
- Đối với rượu dưới 20 độ: Từ 01/01/2027 đến 31/12/2028 là 40%; từ 01/01/2029 đến 31/12/2030 là 45%; từ 01/01/2031 là 50%.
Đối với mặt hàng nước giải khát: Các cơ sở khoa học và thực tiễn cho thấy việc áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát có đường không hiệu quả trong phòng chống các bệnh thừa cân béo phì và các bệnh không lây nhiễm, trong khi lại tạo ra các tác động đáng kể về kinh tế – xã hội. Vì vậy, hiệp hội kính đề nghị chưa bổ sung nước giải khát có hàm lượng đường trên 5g/100ml vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt.