Touriga Nacional, Tinta Roziz, Tinta Cao, Afrocheiro,Arinto, Fernao Pires… Những tên nho nghe lạ hoắc này của Bồ Đào Nha sẽ được kết hợp cùng các loại ly pha lê Lucaris và các món ăn trong một tối Khám phá Rượu vang Bồ Đào Nha và ly pha lê Lucaris tại Toviet Wine Cellar, Hầm bể cảnh Trung tâm CT17, Việt Hưng, Long Biên, dưới sự dẫn dắt của Chuyên gia Rượu vang Alex Nguyễn Tiến Thịnh, người đã có những trải nghiệm tuyệt vời về vang Bồ Đào Nha trong thời gian làm việc tại các khách sạn 5 sao tại Macao.
Để giúp bạn đọc có thêm kiến thức về rượu vang Bồ Đào Nha, Tạp chí Đồ uống Việt Nam xin trân trọng giới thiệu bài viết dưới đây của Chuyên gia Rượu vang Tô Việt.
Bồ Đào Nha nằm ở cuối lục địa châu Âu, trên bán đảo Iberia giữa vĩ tuyến 36 và 42° Bắc, giáp với Đại Tây Dương về phía Tây và giáp với Tây Ban Nha về phía Đông. Quốc gia này tạo thành một hình chữ nhật, rộng trung bình 160 km và dài 560 km, với diện tích 91,600 km vuông và dân số khoảng 10,6 triệu người.
Các vùng trồng nho ở Bồ Đào Nha có diện tích 248.000 ha, lớn thứ tám trên thế giới và thứ tư ở châu Âu sau Tây Ban Nha, Pháp và Italy. Sản lượng rượu vang năm 2021 của Bồ Đào Nha đạt 7,3 triệu hl, đứng ở vị trí thứ 10 trên thế giới, sau Đức (8,0 triệu hl). Cây nho chiếm một vị trí quan trọng trong nông nghiệp Bồ Đào Nha. Sự đa dạng của đất đai và khí hậu, cũng như các dòng nho bản địa (trên 250 dòng) đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc sản xuất các loại rượu vang rất đa dạng.
Ở Bồ Đào Nha, có rất nhiều câu chuyện vui liên quan tới sự đa dạng của các giống nho, đến mức những người trồng nho thường không biết chính xác giống nào được trồng trên mảnh đất của họ! Sản lượng của các vườn nho ở Bồ Đào Nha cũng thuộc hàng thấp nhất thế giới: trung bình là 33hl/ha, trong khi sản lượng của các vùng trồng nho trong nước Pháp, dù rất mẫu mực, vẫn nằm trong khoảng từ 50hl/ha đến 60hl/ha!
Tại Bồ Đào Nha, các vùng sản xuất chính trải dài từ Bắc tới Nam. Có thể kể đến: Minho (Vinho Verde); Thung lũng Douro (Porto và DOC Douro); Bairrada; Dão; Ribatejo; Setubal; Alentejo; Algarve; Đảo Madeira và quần đảo Acores.
Mặc dù toàn bộ dải bờ biển dài 830 km của Bồ Đào Nha trông ra Đại Tây Dương, nền khí hậu của quốc gia này lại thuộc kiểu Địa Trung Hải, với sự khác biệt nhiệt độ khá đáng kể giữa mùa hè và mùa đông, với mùa hè rất nóng và mùa đông lạnh. Lượng mưa giảm từ phía Bắc (Minho và Douro) xuống phía Nam (Lentejo và Algrave). Các vùng cao có thể nhận được tới 2400 mm mưa mỗi năm, trong khi các đồng bằng phía Nam khá khô hạn.
Đất trồng nho ở Bồ Đào Nha rất đa dạng. Chúng có thể là đất sét, đá vôi, đá phiến, đá granit. Một phần các vùng trồng nho nằm ở độ cao khá lớn (từ 800-1,000 m). Riêng vùng Douro có một nền văn hóa trồng nho theo ruộng bậc thang đặc biệt đã được Tổ chức Văn hóa, Khoa học, Giáo dục Liên hợp quốc (UNESCO) phân loại là Di sản Thế giới.
Bồ Đào Nha là một quốc gia sản xuất rượu vang lâu đời, có một số lượng lớn các giống nho được chọn lọc dần dần qua nhiều thế kỷ. Ví dụ như vùng rượu Porto DOC có thể sử dụng tới 50 giống nho. Mặt khác, cùng một giống nho có thể mang các tên khác nhau tùy thuộc vào địa điểm trồng nho, ví dụ như trường hợp của nho Tempranillo, được gọi là Tinta Roriz ở Douro và Aragones ở Alentejo. Vì Bồ Đào Nha sản xuất nhiều rượu vang đỏ hơn rượu vang trắng nên quốc gia này có nhiều giống nho đỏ hơn.
Các giống nho trắng chủ yếu: Alvarinho, Arinto, Assario Branco, Azal Branca, Batoca, Barcelo, Bical, Bual, Crato-Branco, Dona-Branca, Malvoisie, Maria-Gomez, Tradajura, Rabigato, Loureiro, Arinto, Encruzado, Sercial và Verdeho. Ngoài ra còn có nho Muscat và nho Chardonnay.
Các giống nho đỏ: về cơ bản chúng là nho bản địa như Touriga Nacional, Tinta-Franca, Tinta Barroca, Tinta-Roriz, Touriga-Francesa, Tinta-Cao, Castelao…), trong khi các giống nho quốc tế vẫn còn ít. Phần lớn các loại rượu vang đỏ ở Bồ Đào Nha làm từ sự phối trộn của một số giống nho, mang lại cho chúng những phẩm chất và cá tính rất riêng biệt.
Chất lượng và phân hạng rượu nho Bồ Đào Nha
Theo chất lượng, rượu vang Bồ Đào Nha được phân thành 3 loại:
1- DOC – “Denominação de Origem Controlada” là tên viết tắt của các loại rượu vang chất lượng cao được sản xuất tại một khu vực cụ thể, tuân theo các quy tắc trồng trọt và sản xuất rượu vang do cơ quan quản lý rượu vang của khu vực đó quy định. Có 31 khu vực DOC trên khắp Bồ Đào Nha.
2- Vinho Regional hoặc IGP – rượu vang khu vực. Các quy tắc sản xuất khá linh hoạt và tên gọi này có thể làm nổi bật một khu vực sản xuất, chẳng hạn như Alentejo.
3- Vinho de mesa (đơn giản là rượu vang bàn, uống thông dụng hàng ngày), hay còn gọi là Vin de Table theo tiếng Pháp, và đây là nhãn cơ bản nhất, rẻ nhất cho rượu vang ở Bồ Đào Nha.
Một số thông tin cần biết trên nhãn chai vang Bồ Đào Nha
Bruto: vang sủi bọt chua; Vinho Branco: vang trắng; Vinho Tinto: vang đỏ; Vinho Rosé: vang hồng; Colheita: niên vụ thu hoạch nho; Colheita tardia: nho thu hoạch muộn; Doce: ngọt; Vinho Espumante: vang sủi bọt lăn tăn, không nhiều bọt; Meio-seco: nửa ngọt; Quinta: lãnh địa trồng nho.
Tô Việt – Hiệp hội Bia Rượu NGK Việt Nam